De naam Aboriginal komt uit het Latijn: ab origine, en betekent oorspronkelijk. De Aboriginals (en de Torres Strait Islanders) zijn de oudste bewoners van Australië. Zo'n 50.000 jaar (misschien nog langer) geleden kwamen de eerste Aboriginals vanuit Zuidoost-Azië naar Australië.
In die tijd arriveerden ze via een landbrug die was ontstaan doordat de zeespiegel tijdens de ijstijd daalde. Ze verdeelden zich over het hele continent en vormden zo'n 800 stammen, allen met verschillende talen, religies en culturen. Sommige stammen leefden in de woestijnen en tropische regenwouden, maar ze leefden vooral in de belangrijkste riviergebieden, kustvlakten en bergen.
Door de geïsoleerde positie van Australië ontwikkelden Aboriginals een eigen cultuur die nagenoeg duizenden jaren hetzelfde zou blijven. Men schat dat er in 1788, ten tijde van de komst van de Europeanen, tussen de 300.000 en 750.00 Aboriginals leefden, verdeeld over bijna 500 stammen.
Aboriginal stammen
Elke stam bewoonde een gebied, waarvan de grootte afhing van de vruchtbaarheid van het land. In het droge binnenland trokken sommige stammen door een gebied van vele honderden vierkante kilometers, terwijl stammen in de kuststreken min of meer vaste nederzettingen hadden.
Duidelijk grenzen tussen grondgebieden van de stammen bestonden niet echt. Dit komt omdat Aboriginals het begrip 'bezit' niet kenden en het land niet als hun eigendom beschouwden. Door de aanwezigheid van zo'n 300 talen en verschillende tradities is er wel een scheiding tussen de stammen aan te duiden. De verschillen in talen en gewoonten waren en zijn vaak groot. Sommige Aboriginal talen verschillen net zoveel als het Nederlands met het Turks. Aangrenzende stammen hadden soms wel soortgelijke gebruiken, verhalen en totems.
Verwante groepen hielden ook geregeld gezamenlijke rituelen op heilige plaatsen. De stammen aan de noordkust, zoals de Tiwi's hadden contact met buitenstaanders, met name uit Indonesië. Hun cultuur verschilde nogal van die van meer de geïsoleerde Pitjantjatjara's van de centrale woestijn of de Koories uit het zuidoosten. Sommige aspecten van de cultuur waren overal hetzelfde; deze eeuwenoude tradities worden nog steeds doorgegeven. Tegenwoordig hebben Aboriginals onderling overigens steeds meer contact, om samen op te komen voor hun volk.
Ceremonies
Hoewel nog maar weinig Aboriginals een nomadenbestaan leiden, blijven de eeuwenoude ceremonies, scheppingsverhalen en kunst een belangrijke rol spelen in hun cultuur. In deze cultuur was speelde het recht op land geen rol want de aarde was van iedereen. Maar tegenwoordig is het wel een belangrijke kwestie. Het recht op eigen land is voor Aboriginals de enige manier is om tradities voort te zetten en voor het land te zorgen dat bij hun geboorte is toevertrouwd.
Aboriginal wetten
Er gelden in streken waar veel Aboriginals wonen zowel witte als zwarte wetgeving. Hierdoor kunnen Aboriginals in hun eigen wetten worden berecht. Vaak zijn deze wetten in westerse ogen zwaar en heftig, maar zo hebben Aboriginals wel de mogelijkheid naar de wetten van hun eigen geloof leven.
Begin jaren negentig vond er een grote doorbrak plaats in het gevecht om land voor Aboriginals. Toen de Britten zich Australië eind 18de-eeuw toeeigenden, meenden ze dat dit voor hen nieuwe land leeg was, 'Terra Nullius' en het zo konden koloniseren. Het was zelfs in de wet vastgelegd dat Australië ongebruikt was en daarom niemand toebehoorde.
In 1992 verklaarde het Australische Hooggerechtshof dat dit niet het geval was. De Mabo-verordering erkende dat Aboriginals het recht zouden moeten hebben het land te bezitten waarvan zij kunnen aantonen daar al langere tijd mee verbonden te zijn. Via de Native Title Act kunnen Aboriginals land terugeisen. Hierbij is het zoeken naar compromissen, vooral met Australische boeren, lang niet altijd makkelijk.
Heropvoeding
Door de jaren heen hebben de nieuwe bewoners van Australië veel pogingen ondernomen om vrijheden van Aboriginals af te nemen en hen te heropvoeden naar westerse maatstaven. Zo werden er in 1918 wetten uitgevaardigd die de vrijheden van Aboriginals beperkten, de zogenaamde 'Aboriginal Acts'. De regering bepaalde of ze land mochten bezitten en wat voor werk ze mochten doen. Er werd zelfs bepaald dat gemengde ouderparen niet voor hun eigen kinderen mochten zorgen.
Deze kinderen behoren tot de zogenoemde 'Stolen Generation'. Deze kinderen werden in speciale kindertehuizen of bij pleegouders ondergebracht. In de gestichten werden ze ondergebracht om opgevoed te worden voor ongeschoold werk in de Australische samenleving. De regering dacht dat als de kinderen niet bij hun eigen familie opgevoed werden, ze zich makkelijker aan de blanke maatschappij zouden aanpassen. De film "Rabbit Proof Fence" laat op indrukwekkende wijze zien hoe het drie 'gestolen' meisjes in die tijd is vergaan.
Huidige situatie
Momenteel leven er nog geen 200.000 Aboriginals in Australië. Hoewel hun positie sterk is verbeterd ten opzichte van de tijd toen de eerste blanke kolonisten arriveerden, is er nog steeds sprake van een grote mate van ongelijkheid tussen Aboriginals en de andere bevolkingsgroepen.
De werkloosheid onder Aboriginals blijft veel groter en in de gevangenissen is de helft van de gedetineerden van Aboriginal afkomst. Ook de gezondheid is over het algemeen slechter en de levensverwachting lager. Een groot probleem vormt de alcohol waardoor vele aboriginals in een uitzichtloze situatie terecht zijn gekomen.
Toch groeit er het besef van de Aboriginal cultuur en tradities waardoor er langzaam een betere verhouding tussen de oorspronkelijke en nieuwe Australiërs ontstaat. Het speciaal opgerichte ministerie 'Immigration and Multicultural and Indigenous Affairs' probeert onder andere het onderwijs voor de kinderen van Aboriginals te verbeteren en de traditionele inheemse cultuur meer onder de aandacht te brengen. In sommige gebieden wordt zelfs onderwijs gegeven in inheemse talen.
De Aboriginal cultuur kreeg veel aandacht bij de Olympische Spelen in 2000 in Sydney. Tijdens de openingsceremonie was deze cultuur het centrale thema. Vooral de winst van Aboriginal-atlete Cathy Freeman onderstreepte de aanwezigheid van Aboriginals in Australië en wordt gezien als symbool van een proces van verzoening tussen Aboriginals en andere Australiërs.
Nationale excuses
Op woensdag 13 februari 2008 was het eindelijk zo ver: Australië heeft haar verontschuldigingen aangeboden aan de Aboriginals, de oorspronkelijke bewoners van het land. De nieuwe, progressieve, premier Kevin Rudd van Australië bood in het parlement excuses aan voor de "vernederingen en verloederingen" die de Aboriginals hebben ondergaan. Hiermee verbreekt hij het stilzwijgen van zijn conservatieve voorgangers, zoals zijn voorganger John Howard. Hij negeerde maar liefst elf jaar lang de eis om hun excuses aan te bieden voor de eeuwenlange discriminatie en onderdrukking. Lees de gehele speech hieronder.
Het excuus dat Rudd namens het parlement aan de Stolen Generation maakte, ging verder dan gedacht. De Stolen Generation zijn kinderen die tussen 1920 en 1969 bij hun Aboriginal ouders werden weggehaald, om hergevoed te worden tussen de blanken.
Zo'n twintig slachtoffers van de Stolen Generation waren in het parlement aanwezig. Om zo veel mogelijk Australiërs aanwezig te laten zijn bij dit historische evenement, was er in het parlement plek gemaakt voor 800 mensen.
Rudd bood niet alleen excuses aan de Stolen Generation, maar ook voor alle misdragingen uit het verleden. "Wij bieden onze excuses aan voor de wetten en het beleid van de opeenvolgende parlementen en regeringen die enorm leed, pijn en verlies aan onze mede-Australiërs hebben toegebracht", aldus Rudd: "Sorry, sorry, sorry."
Nieuw tijdperk
Het aanbieden van excuses aan de Stolen Generation stond als eerste punt op de agenda van het nieuwe parlement van de onlangs gekozen Kevin Rudd. De regering heeft met slachtoffers van de Stolen Generation en verschillende organisaties overleg gehad over het excuus.
Naast het excuus kwam premier Rudd met een nieuw plan voor problemen waar de Aboriginal-bevolking mee te maken heeft. Zo wil hij zo snel mogelijk het verschil in levensverwachting tussen blanke Australiërs en Aboriginals laten verdwijnen, dat is nu nog zeventien jaar. Ook wil hij de hoge kindersterfte, drugs- en alcoholmisbruik en werkloosheid onder Aboriginals gaan aanpakken.
Een woordvoerder van de Nationale Aboriginal Alliantie gaf aan de de Stolen Generation opgelucht is dat het woord 'excuus' eindelijk gebruikt wordt. Niet iedereen is tevreden met het excuus, er zouden compensaties aan vast moeten zitten. "De zwarten krijgen woorden, de blanken houden het geld", schrijft Noel Pearson, een gerespecteerd Aboriginal-leider in de krant The Australian.
Een groot deel van de niet-inheemse bevolking is het niet met het excuus eens. John Howard wees meer dan tien jaar lang het officiële pardon af. Dat standpunt wordt nog steeds door 30% van de Australische bevolking gedeeld.
Geen smartengeld
De nieuwe regering zal geen smartengeld uit keren. Wel wordt er A$ 261 miljoen geïnvesteerd in het verbeteren van de gezondheid en ontwikkeling van inheemse kinderen. Nog eens A$ 15 miljoen is vrij gemaakt voor het bemiddelen tussen de Stolen Generation en hun geliefden.
"Als er eenmaal wederzijds respect is kan de regering met de inheemse bevolking samenwerken om betere dienstverlening te ontwikkelen, die de kloof in levensverwachting tussen inheemse en niet-inheemse Australiërs kan dichten" aldus de minister van inheemse zaken, Jenny Macklin.
De speech van premier Rudd, 13 februari 2008
'Today we honour the Indigenous peoples of this land, the oldest continuing cultures in human history.
We reflect on their past mistreatment.
We reflect in particular on the mistreatment of those who were Stolen Generations - this blemished chapter in our nation's history. The time has now come for the nation to turn a new page in Australia's history by righting the wrongs of the past and so moving forward with confidence to the future.
We apologise for the laws and policies of successive Parliaments and governments that have inflicted profound grief, suffering and loss on these our fellow Australians.
We apologise especially for the removal of Aboriginal and Torres Strait Islander children from their families, their communities and their country. For the pain, suffering and hurt of these Stolen Generations, their descendants and for their families left behind, we say sorry. To the mothers and the fathers, the brothers and the sisters, for the breaking up of families and communities, we say sorry. And for the indignity and degradation thus inflicted on a proud people and a proud culture, we say sorry.
We the Parliament of Australia respectfully request that this apology be received in the spirit in which it is offered as part of the healing of the nation. For the future we take heart; resolving that this new page in the history of our great continent can now be written.
We today take this first step by acknowledging the past and laying claim to a future that embraces all Australians.
A future where this Parliament resolves that the injustices of the past must never, never happen again.
A future where we harness the determination of all Australians, Indigenous and non-Indigenous, to close the gap that lies between us in life expectancy, educational achievement and economic opportunity.
A future where we embrace the possibility of new solutions to enduring problems where old approaches have failed.
A future based on mutual respect, mutual resolve and mutual responsibility.
A future where all Australians, whatever their origins, are truly equal partners, with equal opportunities and with an equal stake in shaping the next chapter in the history of this great country, Australia.'
