Zoals de meesten van jullie wel weten - als je een beetje geinteresseerd in het land - waren de eerste blanke bewoners van Australië gevangenen, gevangenbewaarders, soldaten, officieren en scheepslieden. Zoals je kunt vermoeden was dat over het algemeen redelijk ruig volk; geharde mensen, die in een evenzo ruig, gehard en niet geciviliseerd land gedumpt werden.
Ik heb een tijdje terug als coach een aantal bijeenkomsten bijgewoond van een semi-overheidsorganisatie die zich bezighoudt met werkverschaffing aan langdurig werkloze immigranten, en dan met name immigranten uit Azie, het 'Oostblok' (bestaat niet meer echt, maar toch), Afrika, en Zuid Amerika.
Een van de bijeenkomsten was helemaal toegespitst op het uiteenzetten en verklaren van cultuurverschillen tussen immigranten en Australiers. De bedoeling was uiteraard om de immigranten uit te leggen waarom Australiers doen en zeggen wat ze doen en zeggen, zodat de werkloze buitenlanders bij het zoeken naar werk een goed idee zouden hebben van wat wel en wat niet 'hoort', en wat 'normaal' is in de omgang met Ozzies.
Ik vond het persoonlijk een enorm boeiende middag! Ik had het idee wel wat te weten van de Australische cultuur, maar heb toch gespitst zitten luisteren. De hele gevangeniscultuur, die zo kenmerkend was voor de jonge nieuwe natie, werkt namelijk nog steeds door in de huidige maatschappij, al zal geen Australier het echt leuk vinden als je hem daarop attent maakt!
Ik zal je een aantal voorbeelden geven.
In de gevangenkampen 'van toen' was iedereen gelijk. Uiteraard bestonden er verschillende rangen, maar iedereen zat (letterlijk!) in hetzelfde schuitje en woonde gezamenlijk in dat woeste land. Je moest het met zijn allen rooien, of je nou misdadiger was of scheepskapitein. In een gevangenis is het over het algemeen gevaarlijk jezelf voor te doen als 'meer dan een ander'; het was niet handig om vijanden te maken. Dat maakte dat men elkaar op gelijk niveau behandelde.
Je onderhield met iedereen contact, zei tegen iedereen gedag, en was beleefd naar ieder medemens. Dat is een trekje dat je nog steeds in Australiers terugvindt! Ze behandelen iedereen doorgaans gelijk, en zijn tegen bijna iedereen vriendelijk! Ze verwachten wel dat jij dat dan ook doet; je bent per slot van rekening gelijk.
Een van de consequenties daarvan is dat Australiers doorgaans erg eerlijk zijn; ze zeggen gewoon waar het op staat, en vinden het normaal als jij dat evenzeer doet. Ook zo'n overblijfsel uit de oude periode: het had geen zin om te liegen. Als je dat deed, lag je meteen uit de groep, en mocht je het vanaf dat moment in je eentje redden! Aussies nemen je ook - zoals dat heet - "at face value", oftewel, "zoals je bent". Ze verwachten dat je bent zoals je je voordoet, en dat je niet een of andere facade opzet. Doe je dat wel, dan ben je al snel hun vertrouwen kwijt!
Wat in een gevangenis evenzeer geldt is dat je voor je eigen rechten moet opkomen en zelfstandig moet zijn. Die zelfstandigheid zie je in de Australische maatschappij ook nog terug. Daaraan gekoppeld zit de idee dat het okee is om jezelf goed te vinden en trots op jezelf te zijn; de meeste Ozzies hebben een goed gevoel van eigenwaarde. Aan de andere kant spreek je je daar niet te snel openlijk over uit, want dan maak je jezelf weer 'anders', en dat paste niet in de oude gevangenis cultuur, noch in de hedendaagse.
Een verder overgeleverd trekje is dat de meeste Aussies zich afzetten tegen 'de autoriteiten'; die doen zich immers als 'meer' voor, en dat wordt niet gewaardeerd. Je zult mensen zich ook niet snel als 'meer' zien gedragen. De directeur van een miljoenenfirma kun je zaterdag gewoon in zijn teenslippers en gerafelde shirt het gras zien maaien en boodschappen doen.
Emoties worden niet te veel in het openbaar vertoond. De meeste mensen gedragen zich redelijk stoicijns ten opzichte van anderen (she'll be right, mate!). Ook dat heeft met de oude convict-cultuur te maken, waarin het vertonen van emoties een teken van zwakte was!
En tot slot: heel sterk -nog steeds- in de Australische cultuur is de idee van 'mateship'. Als zich eenmaal sterke vriendschappen hebben gevormd gaan die voor alles; voor je mates ga je door het vuur.
Australiers gebruiken doorgaans redelijk ruige taal, en kunnen elkaar sarcastisch en schijnbaar grof bejegenen, zeker als ze elkaar wat beter kennen; er geldt hier zo'n ongeschreven regel dat hoe meer een Australier je belachelijk maakt en op je vit en scheldt, hoe meer hij je mag! Is soms effe wennen……
Ook het gedrag van de doorsnee Ozzie is met regelmaat ogenschijnlijk grof en hard -hetgeen hier op zich gerespecteerd wordt. Dat heeft allemaal met de ruigheid van het land; Australie is geen makkelijk land om in te leven, en dat brengt zeker gedrag met zich mee. Uiteraard zitten daar negatieve kanten aan, maar daar hebben we het maar even niet over…….
Zoals ik al zei: ik wist redelijk wat van de Australische cultuur, maar vond het toch erg leuk om tijdens de voorlichtingsmiddag ineens allerlei extra verbanden tussen geschiedenis en hedendaags gedrag te zien. Het verklaart veel over hoe Australiers zich tegenover ons gedragen, zowel prive als op de werkvloer. Nou hebben wij als Nederlanders het geluk een redelijk gelijke cultuur en levensinstelling als de Aussies hebben, maar ik kan me goed voorstellen dat voor 'echte' immigranten (whatever that may mean) de omschakeling naar de boerende, scheldende, drinkende, schreeuwende, joviale, vriendelijke, open en accepterende Aussie Blokes & Sheilas een lichtelijke cultuurschok kan zijn.
Ik voel me er in elk geval behoorlijk thuis in, kan ik je zeggen! Burp! Bloody oath!
