In Europa werd al eeuwenlang druk gespeculeerd over het bestaan van een "Zuidland". Al in de 5e eeuw v. C. ging de wiskundige Pythagoras er vanuit dat de landen op het noordelijk halfrond een tegenhanger moeten hebben in het zuiden. Sommige wetenschappers dachten zelfs dat hier tegenvoeters zouden wonen! Pas tijdens de 16e eeuw werden de eerste pogingen gedaan om het onbekende Zuidland, ook wel "Terrae Australis Incognitae" geheten, te vinden. De Portugezen en Spanjaarden waren de eersten die met koopvaardijschepen op zoek gingen. De Portugezen waren de eerste die Australië in 1522 zagen, maar zij gingen niet aan land.
Wie wel de eer lijken te krijgen als ontdekkers zijn de Hollanders! Holland was namelijk in de zeventiende eeuw oppermachtig in Oost-Indië en vaarde voor de handel vaak naar het Verre Oosten. Willem Jansz, kapitein van de Duyfken, was in 1606 op zoek naar Nieuw-Guinea en zeilde toen langs Cape York, in het noorden van Australië. Jansz durfde in tegenstelling tot de Portugees Mendez wel aan land en schreef daarmee de Europese ontdekking van Australië op naam van de Hollanders! Echter, hij vond de kust onherbergzaam en verliet het gebied al snel.
Wie ontdekte Australië nu echt?
Peter Trickett baseert zijn verhaal op een wereldkaart uit de 16e eeuw. Een aantal jaren geleden kocht hij in een boekhandel in Canberra een portfolio met zeer nauwkeurige kopieën van de Franse Vallard Atlas. De echte Vallard Atlas is in 1545 gemaakt en bestaat uit een serie van vijftien zeer gedetailleerde wereldkaarten. De kaarten zijn zo waardevol dat ze al jaren in een speciale air conditioned kluis in de Huntington Libary in Los Angeles worden bewaard.
Op twee van zijn kopieën ontdekte Trickett een kustlijn met Portugese namen in plaats van Franse. De kustlijn was ondefinieerbaar, maar lag vlak onder Java en sommige stukken leken een beetje op Queensland, het noordoosten van Australië. Met hulp van een computerexpert wist hij de kaart in tweeën te splitsen en het onderste gedeelte een kwartslag te draaien. Tot zijn grote verassing had hij toen een zeer nauwkeurige afbeelding van de totale oostkust van Australië en nog een stukje van de zuidkust tot aan Kangaroo Island. Het ultieme bewijs is volgens Trickett een gemarkeerd plaatsje dat Baia Neve heet. De schrijver is overtuigd dat dit de Botany Bay van Sydney is.
Geheimzinnig Zuidland
Maar waarom is dit nooit eerder ontdekt? Peter Trickett heeft hier een hele theorie voor. De Franse cartografen kopieerden vaker Portugese kaarten. Ze namen ze mee van de schepen die ze overmeesterden. Deze originele 'kaarten' werden meestal op losse stukjes huid getekend. Volgens Trickett hebben de Vallard-cartografen gewoon twee losse huiden verkeerd verbonden en daarmee ook fout overgetekend. Zo werd nooit de link gelegd tussen deze kaarten en de kustlijn van Australië; deze werd gewoon niet herkend.
Waarschijnlijk was de reis naar Australië van Christopher de Mendonca een geheime missie. Veel landen, en vooral Portugal en Holland, waren in die tijd op zoek naar het beloofde eiland ten zuiden van Java. Al eeuwen lang werd er druk gespeculeerd over een geheimzinnig 'Zuidland' op Zuidelijk Halfrond. De Portugezen hielden de ontdekking van Mendonca liever voor zichzelf, redeneert Trickett. Christopher de Mendonca is in ieder geval in die tijd wel rijkelijk gepromoveerd.
Als de kaarttheorie van Peter Trickett klopt is de Mendonca via Fraser Island aan de noordoostkust van Australië aangekomen in Botany Bay. Hij heeft de kustlijn gevolgd tot aan Kangaroo Island en is toen terug richting Malacca, Portugal gevaren. Op zijn terugreis is hij zo goed als zeker ook langs het Noordereiland van Nieuw-Zeeland gevaren. En ja, ook dat was een eeuw vóór de Nederlander Abel Tasman.
Maar de vraagt blijft: wie heeft de landen écht ontdekt? Wanneer de Portugezen niet aan land zijn geweest, dan zijn het toch de Nederlanders die de ontdekking van Australië en Nieuw-Zeeland op hun naam mogen schrijven. Zij hebben namelijk wel bewijs dat ze echt aan land zijn geweest... Toen koopvaarder Dirk Hartog 1616 uit koers geblazen en belandde voor de kust van Western Australia. Hij nagelde als wel bewijs van zijn komst een tinnen plaat aan een paal bij Shark Bay.
De Nederlandse Verenigde Oostindische Compagnie werd in de jaren daarop steeds nieuwsgieriger naar "Het Groote Suytland" en stuurde in 1642 navigator Abel Tasman eropuit om dit land te onderzoeken. Tasman bracht grote stukken van Australië en Nieuw-Zeeland in kaart, waaronder Tasmanië dat hij "Van Diemen's Land" noemde naar de gouverneur-generaal van Oost-Indië. Dit eiland werd overigens in 1855 naar Tasman zelf vernoemd. De Hollanders zonden anderhalve eeuw lang verschillende expedities naar Australië. Hoewel hun ontdekkingen van geografisch belang waren, bleef economisch succes uit zodat deze activiteiten uiteindelijk werden stopgezet.
In 2006 werd deze gebeurtenis uitgebreid herdacht tijdens de viering van 'Nederland - Australië 400 jaar betrekkingen'. Toch zijn er twijfels over Holland als ontdekker van Australië. In 2007 verscheen het boek 'Beyond Capricorn' van oud-journalist Peter Trickett. Hij bracht zowel de Australiërs als de Europeanen ernstig aan het twijfelen over hun geschiedenis. Want wie-o-wie heeft Australië toch ontdekt? Volgens Trickett was het niet de Nederlander Willem Janszoon. Daar gaat onze trots...
De Portugese kapitein Christopher de Mendonca zou namelijk in 1522 met een vloot van vier schepen zijn aangemeerd in Botany Bay. Dat is ruim tachtig jaar voordat de Nederlanders in 1606 de noordkust van het land verkenden. Pas 250 jaar later zou James Cook voet aan wal zetten in hetzelfde Botany Bay.
